اتحاد سه جانبه آذربایجان، اسرائیل و ترکیه در حال تغییر معادلات امنیتی و انرژی در منطقه غرب آسیا و قفقاز جنوبی است. این محور که دهه هاست به صورت پنهانی شکل گرفته، امروز به ابزاری ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک تبدیل شده که تأثیرات آن در
جنگ سوریه، نسل کشی غزه و تحریکات آمریکا و اسرائیل علیه ایران آشکار است.ا
جنگ سوریه، نسل کشی غزه و تحریکات آمریکا و اسرائیل علیه ایران آشکار است.ا
اسرائیل بلافاصله پس از استقلال آذربایجان از اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ روابط خود با باکو را آغاز کرد. تا سال ۱۹۹۳ سفارت اسرائیل در پایتخت آذربایجان فعال بود. این اتحاد که اغلب به کوه یخ تشبیه میشود - با بخش عمده ای پنهان از دید - بر چهار
منفعت متقابل استوار است: مقابله با جمهوری اسلامی ایران، همکاری در زمینه انرژی و فناوری تسلیحاتی، استفاده از نفوذ لابی صهیونیستی در واشنگتن (به ویژه برای مقابله با لابی ارمنی) و نمایش توانایی اسرائیل در ایجاد پیوند با یک کشور مسلمان برای مقابله با روایت انزوای خود.ا
برای اسرائیلی ها، آذربایجان یک پایگاه پیشرو در مرز شمالی ایران محسوب میشود.ا
پایگاه های نظارتی الکترونیک موساد از دهه ۱۹۹۰ از خاک آذربایجان به نظارت بر ایران پرداخته اند. گزارش هایی که هرچند به صورت رسمی تأیید نشده اند، حاکی از نقش آذربایجان در تسهیل حملات اخیر آمریکا و اسرائیل به ایران، از جمله حملات پهپادی و
استفاده از پایگاههای هوایی است. از دید باکو، تل آویو بیمه ای در برابر جاه طلبی های منطقه ای ایران و میراث به جا مانده از شوروی روسیه محسوب میشود.ا
عامل جمعیتی نیز لایه دیگری به این معادله اضافه میکند: حدود ۱۵ میلیون آذری تبار ایرانی - تقریبا دو برابر جمعیت آذربایجان - باعث شده است رویکرد تهران به باکو به ویژه پیچیده باشد.ا
نفت در برابر اسلحه: پیمان ناگفته
در قلب محور آذربایجان-اسرائیل یک معامله تجاری نهفته است - نفت در برابر سلاح - اسرائیل نزدیک به نیمی از نفت خام خود را از طریق خط لوله باکو-تفلیس-جیهان از آذربایجان تأمین میکند. در مقابل، باکو تسلیحات پیشرفته اسرائیلی دریافت میکند. ازسال
نود و یک آذربایجان میلیاردها دلار در سخت افزارهای نظامی اسرائیل سرمایه گذاری کرده است: پهپادهای هرمس و هاروپ، سیستم های ضد تانک و کشتیهای گشت زنی دریایی. این تجهیزات نقش تعیین کننده ای در جنگ قره باغ ۲۰۲۰ ایفا کردند و مسئول نابودی تا نود درصد از ادوات زرهی و دفاع هوایی ارمنستان بودند.ا
اما باکو به دنبال چیزی بیش از قدرت نظامی است. روابطش با تل آویو به عنوان یک اهرم سیاسی در واشنگتن عمل میکند و نفوذ ارمنستان را تضعیف مینماید. برای اسرائیل نمایش یک اتحاد استراتژیک با یک جمهوری مسلمان و به ظاهر شیعه، یک دارایی تبلیغاتی ارزشمند محسوب میشود - روایتی از همزیستی با جهان اسلام را تقویت میکند، علیرغم اینکه محور مقاومت عمدتا توسط جنبشهای شیعه رهبری میشود.ا
پل باکو بین آنکارا و تل آویو
اتحاد ترکیه با آذربایجان ریشه در خویشاوندی قومی و تاریخ مشترک دارد - شعار "یک ملت، دو دولت" تنها یک شعار نیست. آنکارا به طور پیوسته از باکو حمایت نظامی و دیپلماتیک کرده است، به ویژه در مورد قره باغ.ا
در حالی که ترکیه و اسرائیل یک مشارکت استراتژیک پرتنش دارند - که با رویدادهایی مانند حمله به کشتی ماوی در مرمره در سال ۲۰۱۰ جنگ جاری اسرائیل در غزه از اکتبر ۲۰۲۳ و منافع رقابتی در سوریه قطع شده است - وابستگی متقابل آنها ادامه دارد.ا
باکو اغلب به عنوان واسطه عمل کرده است. با حضور هر دو نیروی نظامی در سوریه، ترکیه در شمال و اسرائیل در جنوب، آذربایجان میزبان حداقل سه دور مذاکرات امنیتی بوده که منجر به اقدامات کاهش تنش و ایجاد خط ارتباطی برای جلوگیری از تشدید درگیری شده است.ا
علیرغم تعلیق ظاهری تجارت ترکیه با اسرائیل به دلیل نسل کشی در غزه، نفت آذربایجان همچنان از طریق جیهان جریان دارد. بر اساس منابع اسرائیلی، باکو با تغییر اسناد گمرکی اسرائیل را به عنوان مقصد نهایی پنهان میکند - یک راه حل که به نظر میرسد آنکارا آن را تحمل میکند.ا
گذرگاه زنگزور: کریدور رویارویی
روابط باکو-آنکارا همچنین از طریق کریدور بحث برانگیز زنگزور در حال تحول است که قرار است منطقه نخجوان آذربایجان را از طریق استان سیونیک ارمنستان به سرزمین اصلی آن متصل کند. این کریدور که مورد حمایت هر دو کشور است، ارتباط مستقیم با
ترکمنستان و جمهوریهای ترک آسیای میانه را تحت نظارت موقت روسیه تسهیل میکند در حالی که با مخالفت کامل تهران روبروست.ا
ایروان این طرح را نقض حاکمیت خود میداند. اما نشت های اخیر حاکی از آن است که نخست وزیر ارمنستان نیکول پاشینیان ممکن است در جریان دیدار مخفیانه ای در ترکیه در ژوئن ۲۰۲۵ به توافق مقدماتی رسیده باشد. اگر این موضوع تأیید شود، نشان دهنده نفوذ
پشت پرده آنکارا و گسترش روزافزون اتحاد سه جانبه است. ناظران شایعات درباره این توافق مخفی را به کودتای اخیر ناموفق در ارمنستان مرتبط میدانند که مخالفت شدید داخلی با هرگونه امتیاز در مورد این کریدور استراتژیک را آشکار میسازد.ا
به سوی توافق های ابراهیمی نسخه ۲.۰؟
مقامات اسرائیلی اکنون آذربایجان را به عنوان یک نامزد اصلی برای یک پروژه عادی سازی گسترده تر تحت رهبری آمریکا - "توافقهای ابراهیمی ۲.۰" - در نظر میگیرند. این پیمان پیش بینی شده شامل عربستان سعودی، اردن، مصر، مراکش، سوریه
تحت رهبری موقت احمد الشرع و سلطنت های خلیج فارس میشود. هدف: ایجاد یک بلوک امنیتی و تجاری ضد ایران که با کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا (ایمک) تحت حمایت آمریکا ادغام شود - یک مسیر تجاری بالقوه که قرار است با ابتکار کمربند و راه
چند تریلیون دلاری چین که از قبل عملیاتی شده و آسیا را به اروپا و فراتر از آن متصل میکند، رقابت کند.ا
این کریدور با تغییر مسیر کالاها به بندر حیفا اسرائیل از طریق دبی، ریاض و عمان - و دور زدن دریای سرخ پس از محاصره یمن بر کشتیهای مرتبط با اسرائیل قبلًا آزمایش شده است.ا
معضلات روبروی ایران
تهران همچنان نسبت به روابط فزاینده باکو با تل آویو نگرانی عمیقی دارد. رسانه های ایرانی وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هشدار میدهند که آذربایجان میتواند به عنوان دروازه ای برای صدور توافق های ابراهیمی به قلب جهان ترک تبار - قزاقستان، ازبکستان و فراتر از آن - عمل کند.ا
محور آذربایجان-اسرائیل-ترکیه، که با جاه طلبی های مهارنشده باکو تقویت میشود، چالشی چند بعدی برای موضع منطقه ای
ایران محسوب میشود. با این حال، به نظر میرسد تهران هنوز یک استراتژی منسجم برای مقابله با آن تدوین نکرده است.ا
ایرانیان همچنان رفتار ملایمی با آذربایجان دارند، همانطور که در جریان دیدار دوستانه اخیر رئیس جمهور ایران مسعود پزشکیان
از باکو مشاهده شد. با توجه به گمانه زنی های عمومی مبنی بر کمک و حمایت آذربایجان از اسرائیل در حملات به ایران، رویکرد
برادرانه تهران ممکن است در باکو به عنوان آسیب پذیری و ساده اندیشی تعبیر شود - و حتی ممکن است رئیس جمهور الهام
علی اف را به محک زدن بیشتر مرزهای ایران ترغیب کند.ا
عدم تمایل جمهوری اسلامی به بهره برداری از نقاط ضعف این مثلث - چه موقت (مانند غزه) و چه جغرافیایی (از طریق
ارمنستان) - ممکن است هزینه زا باشد. این بار، زمان ممکن است به نفع ایران نباشد.ا
منفعت متقابل استوار است: مقابله با جمهوری اسلامی ایران، همکاری در زمینه انرژی و فناوری تسلیحاتی، استفاده از نفوذ لابی صهیونیستی در واشنگتن (به ویژه برای مقابله با لابی ارمنی) و نمایش توانایی اسرائیل در ایجاد پیوند با یک کشور مسلمان برای مقابله با روایت انزوای خود.ا
برای اسرائیلی ها، آذربایجان یک پایگاه پیشرو در مرز شمالی ایران محسوب میشود.ا
پایگاه های نظارتی الکترونیک موساد از دهه ۱۹۹۰ از خاک آذربایجان به نظارت بر ایران پرداخته اند. گزارش هایی که هرچند به صورت رسمی تأیید نشده اند، حاکی از نقش آذربایجان در تسهیل حملات اخیر آمریکا و اسرائیل به ایران، از جمله حملات پهپادی و
استفاده از پایگاههای هوایی است. از دید باکو، تل آویو بیمه ای در برابر جاه طلبی های منطقه ای ایران و میراث به جا مانده از شوروی روسیه محسوب میشود.ا
عامل جمعیتی نیز لایه دیگری به این معادله اضافه میکند: حدود ۱۵ میلیون آذری تبار ایرانی - تقریبا دو برابر جمعیت آذربایجان - باعث شده است رویکرد تهران به باکو به ویژه پیچیده باشد.ا
نفت در برابر اسلحه: پیمان ناگفته
در قلب محور آذربایجان-اسرائیل یک معامله تجاری نهفته است - نفت در برابر سلاح - اسرائیل نزدیک به نیمی از نفت خام خود را از طریق خط لوله باکو-تفلیس-جیهان از آذربایجان تأمین میکند. در مقابل، باکو تسلیحات پیشرفته اسرائیلی دریافت میکند. ازسال
نود و یک آذربایجان میلیاردها دلار در سخت افزارهای نظامی اسرائیل سرمایه گذاری کرده است: پهپادهای هرمس و هاروپ، سیستم های ضد تانک و کشتیهای گشت زنی دریایی. این تجهیزات نقش تعیین کننده ای در جنگ قره باغ ۲۰۲۰ ایفا کردند و مسئول نابودی تا نود درصد از ادوات زرهی و دفاع هوایی ارمنستان بودند.ا
اما باکو به دنبال چیزی بیش از قدرت نظامی است. روابطش با تل آویو به عنوان یک اهرم سیاسی در واشنگتن عمل میکند و نفوذ ارمنستان را تضعیف مینماید. برای اسرائیل نمایش یک اتحاد استراتژیک با یک جمهوری مسلمان و به ظاهر شیعه، یک دارایی تبلیغاتی ارزشمند محسوب میشود - روایتی از همزیستی با جهان اسلام را تقویت میکند، علیرغم اینکه محور مقاومت عمدتا توسط جنبشهای شیعه رهبری میشود.ا
پل باکو بین آنکارا و تل آویو
اتحاد ترکیه با آذربایجان ریشه در خویشاوندی قومی و تاریخ مشترک دارد - شعار "یک ملت، دو دولت" تنها یک شعار نیست. آنکارا به طور پیوسته از باکو حمایت نظامی و دیپلماتیک کرده است، به ویژه در مورد قره باغ.ا
در حالی که ترکیه و اسرائیل یک مشارکت استراتژیک پرتنش دارند - که با رویدادهایی مانند حمله به کشتی ماوی در مرمره در سال ۲۰۱۰ جنگ جاری اسرائیل در غزه از اکتبر ۲۰۲۳ و منافع رقابتی در سوریه قطع شده است - وابستگی متقابل آنها ادامه دارد.ا
باکو اغلب به عنوان واسطه عمل کرده است. با حضور هر دو نیروی نظامی در سوریه، ترکیه در شمال و اسرائیل در جنوب، آذربایجان میزبان حداقل سه دور مذاکرات امنیتی بوده که منجر به اقدامات کاهش تنش و ایجاد خط ارتباطی برای جلوگیری از تشدید درگیری شده است.ا
علیرغم تعلیق ظاهری تجارت ترکیه با اسرائیل به دلیل نسل کشی در غزه، نفت آذربایجان همچنان از طریق جیهان جریان دارد. بر اساس منابع اسرائیلی، باکو با تغییر اسناد گمرکی اسرائیل را به عنوان مقصد نهایی پنهان میکند - یک راه حل که به نظر میرسد آنکارا آن را تحمل میکند.ا
گذرگاه زنگزور: کریدور رویارویی
روابط باکو-آنکارا همچنین از طریق کریدور بحث برانگیز زنگزور در حال تحول است که قرار است منطقه نخجوان آذربایجان را از طریق استان سیونیک ارمنستان به سرزمین اصلی آن متصل کند. این کریدور که مورد حمایت هر دو کشور است، ارتباط مستقیم با
ترکمنستان و جمهوریهای ترک آسیای میانه را تحت نظارت موقت روسیه تسهیل میکند در حالی که با مخالفت کامل تهران روبروست.ا
ایروان این طرح را نقض حاکمیت خود میداند. اما نشت های اخیر حاکی از آن است که نخست وزیر ارمنستان نیکول پاشینیان ممکن است در جریان دیدار مخفیانه ای در ترکیه در ژوئن ۲۰۲۵ به توافق مقدماتی رسیده باشد. اگر این موضوع تأیید شود، نشان دهنده نفوذ
پشت پرده آنکارا و گسترش روزافزون اتحاد سه جانبه است. ناظران شایعات درباره این توافق مخفی را به کودتای اخیر ناموفق در ارمنستان مرتبط میدانند که مخالفت شدید داخلی با هرگونه امتیاز در مورد این کریدور استراتژیک را آشکار میسازد.ا
به سوی توافق های ابراهیمی نسخه ۲.۰؟
مقامات اسرائیلی اکنون آذربایجان را به عنوان یک نامزد اصلی برای یک پروژه عادی سازی گسترده تر تحت رهبری آمریکا - "توافقهای ابراهیمی ۲.۰" - در نظر میگیرند. این پیمان پیش بینی شده شامل عربستان سعودی، اردن، مصر، مراکش، سوریه
تحت رهبری موقت احمد الشرع و سلطنت های خلیج فارس میشود. هدف: ایجاد یک بلوک امنیتی و تجاری ضد ایران که با کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا (ایمک) تحت حمایت آمریکا ادغام شود - یک مسیر تجاری بالقوه که قرار است با ابتکار کمربند و راه
چند تریلیون دلاری چین که از قبل عملیاتی شده و آسیا را به اروپا و فراتر از آن متصل میکند، رقابت کند.ا
این کریدور با تغییر مسیر کالاها به بندر حیفا اسرائیل از طریق دبی، ریاض و عمان - و دور زدن دریای سرخ پس از محاصره یمن بر کشتیهای مرتبط با اسرائیل قبلًا آزمایش شده است.ا
معضلات روبروی ایران
تهران همچنان نسبت به روابط فزاینده باکو با تل آویو نگرانی عمیقی دارد. رسانه های ایرانی وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هشدار میدهند که آذربایجان میتواند به عنوان دروازه ای برای صدور توافق های ابراهیمی به قلب جهان ترک تبار - قزاقستان، ازبکستان و فراتر از آن - عمل کند.ا
محور آذربایجان-اسرائیل-ترکیه، که با جاه طلبی های مهارنشده باکو تقویت میشود، چالشی چند بعدی برای موضع منطقه ای
ایران محسوب میشود. با این حال، به نظر میرسد تهران هنوز یک استراتژی منسجم برای مقابله با آن تدوین نکرده است.ا
ایرانیان همچنان رفتار ملایمی با آذربایجان دارند، همانطور که در جریان دیدار دوستانه اخیر رئیس جمهور ایران مسعود پزشکیان
از باکو مشاهده شد. با توجه به گمانه زنی های عمومی مبنی بر کمک و حمایت آذربایجان از اسرائیل در حملات به ایران، رویکرد
برادرانه تهران ممکن است در باکو به عنوان آسیب پذیری و ساده اندیشی تعبیر شود - و حتی ممکن است رئیس جمهور الهام
علی اف را به محک زدن بیشتر مرزهای ایران ترغیب کند.ا
عدم تمایل جمهوری اسلامی به بهره برداری از نقاط ضعف این مثلث - چه موقت (مانند غزه) و چه جغرافیایی (از طریق
ارمنستان) - ممکن است هزینه زا باشد. این بار، زمان ممکن است به نفع ایران نباشد.ا
No comments:
Post a Comment