در جستجوی دوران تاریک

 Discover Magazine, June 2021- Page 65

حدود سیزده ممیز هشت بلیون سال پیش دنیای ما با یک انفجار پدیدار شد. در زمانی که چند هزارم یک ثانیه میشد، این جهان از یک ذره زیر اتمی به حد یک پرتقال درشت رشد کرد. و در حالیکه جهان در حال رشد بود، به سرد شدن ادامه داد تا جایی که اجرام (مواد زیر اتمی به نامهای کوارک و گلوانس) شکل گرفتند. سرانجام این محلول های کوارکی به اتم تبدیل شدند. اتمها به اشکال مولکولی درآمدند. گازها جهان را اندوختند. و در عین
حال،  دنیا برای صدها میلیون سال در تاریکی ماند، تا آنکه اولین ستاره ها و کهکشانها به وجود آمدند

ولی ستاره شناسان از قسمتهای بیشماری از شکل گیری جهان هستی بی اطلاع هستند.پاسخ به این پرسش که چگونه این جهان از فضای پر از دود به آنچه که ما در آسمان می بینیم تبدیل شد را به جز با حدس و گمان علمی نمیتوان توجیه کرد، و چگونه در طول دوران بسیار، تاریکی به آسمان پر ستاره کنونی تبدیل شد را دوران تاریک مینامند. 

برنده جایزه نوبل، فیزیکدان و ستاره شناس، جان ماتر از سازمان ناسا مرکز پرواز طلایی میگوید: "دنیای نخست فقط داغ بود و ستاره ای در کار نبود. همچنان که این داغی به سردی میگرایید، و پیش از آنکه کهکشان شکل بگیرد، باید اتفاقی میافتاد. حقیقتا، ما داستانها و پیش بینی های بسیاری داریم. ولی هیچ مقیاسی نداریم." او اضافه میکند: "باز کردن این رمز یکی از اهداف مهم ستاره شناسی است." که این جستجو همچنان ادامه دارد

برای حل این مشکل دانشمندان و ستاره شناسان محلی را انتخاب کرده اند که اگر موفقیت آمیز باشد سرنوشت ستاره شناسی را تغییر میدهد. این محل که هیچگاه محتمل به نظر نمیرسید، قسمت تاریک ماه است. پیش از نخستین ستارگان، نوری در جهان نبود. اما مواد اولیه که در جهان فراگیر شدند، امواج رادیویی میفرستادند. این امواج قابل کشف توسط ستاره شناسان نیستند، چرا که آنها چنان گسترده هستند که وجودشان در میان انبوه امواج رادیویی قابل دسترسی نیست. قسمت تاریک ماه مکانی است که ستاره شناسان میتوانند آرامش و سکونی برای دریافت این امواج پیدا کنند. از آنجایی که قسمت تاریک ماه در پشت قسمتی که به طرف زمین است قرار دارد، ستاره شناسان میتوانند با نسب یک تلسکوپ رادیویی این آزمایش را انجام دهند

زمانی ستاره شناسان برجسته دنیا در هتلی در هیوستون تکزاس گرد هم آمدند تا بیش از ده پروژه مختلف برای ساخت تلسکوپ روی ماه را مطالعه کنند

حتی قبل از برنامه آپولو، ستاره شناسان بر این عقیده بودند که بهترین دلیل برای پرواز به طرف ماه ساخت تلسکوپ بر روی این کره است. 

بر اساس چنین نظریه ای بود که آپولوی ۱۶ تلسکوپی را برای آزمایش به همراه خود برد. در اوائل سالهای ۱۹۸۰، این نظریه تقریبا قابل انجام بود. برنامه شاتل ناسا همچنان به ایجاد یک ایستگاه فضایی کمک میکرد. برگشت به ماه نیز در برنامه بود. تا اینکه سه هفته پس از گردهمایی در هیوستون ، شاتل چلنجر سقوط کرد، که منجر به سقوط کامل برنامه های ایستگاه فضایی در ماه شد

ولی همه امید خود را از دست ندادند. یکی از این افراد که در این ۳۵ سال همواره در تلاش بوده است تا این پروژه تلسکوپی را به ثمر رساند جک او برنز است که تا کنون سه طرح "بازگشت به ماه" را پیشنهاد داده است.

 این شخص مدیر برنامه "شبکه شناسایی و دانش فضائی" در سازمان ناسا میباشد، و در مورد نقش خود در این برنامه عنوان میکند

"از سالهای ۱۹۸۰ تا کنون من مدیریت این هدف را که چگونه میتوان از دانش ستاره شناسی خود در ماه استفاده کنیم بر عهده داشته ام." برای اولین بار او تصور میکند که این ایده به واقعیت خواهد پیوست.

پس از انتخاب ترامپ به عنوان رییس جمهور در سال ۲۰۱۶، برنز تنها کسی بود که تیم او در این قسمت ناسا فعالیت داشت. هدف این تیم اکنون این است که در سال ۲۰۲۴ فضانوردی را به کره ماه برای این منظور اعزام کنند

برنز توانسته است که این ایده را اعلام کند. تا اینکه روزی در یک گفتار دوستانه سر میز غذا، او این ایده خود را با رییس ناسا، جیم برایدنستاین در میان گذاشت و این طرح را به توافق او رساند. هم اکنون، برنز یک مطاله مهندسی در مورد این پروژه را، که خود آنرا " جهت دور دست" نامیده است، تا کنون برای ناسا به پایان رسانده است. یک روبات که با امواج رادیویی نیز کار میکند ساخته است که میتوان آنرا در سفینه ای گذاشت که در قسمت تاریک ماه خواهد نشست. در آنجا چهار ماشین کوچک برای نصب ۱۲۸ آنتن حدود ۳۰ مایل سیم را در یک فضای ۶ مایلی در قسمت تاریک ماه پخش خواهند کرد

در گذشته، فضانوردان و ستاره شناسان در مورد تنظیم یک تلسکوپ، پیشنهاداتشان بیشتر در مورد تشکیل یک کلونی در کره ماه بود، که هزینه چندین بلیون دلاری در بر داشت. برنز میگوید: "تنها راهی که ما میتوانستیم وسیله ای علمی روی کره ماه نصب کنیم توسط یک فضانورد بود." ولی به دلیل تحولات روباتی و شرکتهای خصوصی، امروزه هزینه کل "فارسایت" از نصب یک رونده فضایی (روور) روی کره ماه کمتر است. بیشتر از یک سال است که تیم "فارسایت" با کمپانی فضایی جف بسوس (مالک آمازون)، به نام بلو اریجین،  در فعالیت است. در حالیکه الون ماسک (مالک تسلا) در رویای مارس است، کمپانی بسوس به سوی فرستادن انسان برای زندگی و فعالیتهای علمی در ماه مشغول است. برای تحقق بخشیدن به این هدف، کمپانی بسوس سرگرم طراحی راکت قابل استفاده مجددی به نام "ماه ابی" است که قابلیت حمل چند تن بار به ماه را دارد. این راکت، برای به وجود آوردن یک شهرک در ماه هدفمند شده است. راه بازگشت فضانوردان به ماه نیز مجددا برای سازمان ناسا باز خواهد شد. ظرفیت این راکت بیشتر از حمل یک روور و یک تلسکوپ به ماه با یک پرواز خواهد بود 

برنز تنها شخصی نیست که چنین هدفی دارد. ظرفیت "فار سایت" دانشمندان و کشورهای دیگری را نیز به تحقق بخشیدن به چنین هدفی جذب کرده است. فضانوردان تا کنون به این جدیت در این راه مشغول نبوده اند و این پروژه ظرفیتهای جدیدی را تولید کرده است. این ممکن است در آینده روش استانداردی برای فضانوردان شود. اندازه گیریها آنچنان دقیق است که میتواند فضای قابل زندگی کرات دیگر را بسنجد. مدیر پروژه بلو اریجین، استیو اسکویرز، میگوید: "فضای پشت ماه آنچنان حساس است که میتواند اندازه گیریهای دقیقی را در آن فضا انجام داد، که به هیچ عنوان دیگری قابل آزمایش به نظر نمی رسد."ج

حتی ناسا اخیرا برای پروژه تلسکوپی جدیدی بر روی کره ماه بودجه گذاشته است. بر طبق این بودجه، روباتهای جدیدی برای گذر از روی صخره ها تولید خواهد شد، و یک سیستم مخابراتی بر روی قسمت پشت ماه تعبیه میشود. چین نیز اخیرا تحقیقاتی در این زمینه انجام داده است، و یک ایستگاه در پشت ماه تعبیه کرده است. همچنین، پروژه هائی مشابه آنچه که بسوس در نظر دارد نیز این کشور در دست تهیه دارد. ج

برنز توانشته است که از سازمان ناسا بودجه ای دریافت کند که بتواند توسط ان طرح یک پروژه تحقیقاتی تحت عنوان "سالهای تاریک رهیاب قطب بندی و یا به اختصار دپر" را انجام دهد. 

 این پروژه کوچک از طریق یک سفینه در سال ۲۰۲۲ به اجرا در خواهد آمد، که به جای نشستن روی ماه، در قسمت پشت ان به تجسس خواهد پرداخت.

اما با مسابقه ای که بین ناسا و بخش خصوصی پیش آمده، فضانوردان نگران آلودگی راداری بر روی ماه، مانند آنچه که در روی زمین است، هستند. اسکوئر میگوید: "گرچه فضای راداری پشت ماه کاملا ساکت است، ولی همچنان باقی نخواهد ماند، و در این صورت عجله ای در کار نیست." ج 

اگر دانشمندان بتوانند یک ایستگاه رادیوئی در پشت ماه بسازند، آنها یک مسابقه جدید را آغاز کرده اند که مانند انتارکتیکا خواهد بود.

گرچه باید این فرصت مناسب را از دست ندهند. برنز میگوید: "چه ناسا و چه شرکت بسوس و یا چینی ها این را انجام دهند، به نظر میرسد که این پروژه محتمل به نظر میرسد و صد در صد انجام خواهد شد." ج