تیمورتاش

کشور ایران در تغییر و تحول پس از اسلام زیر بار خفت و ننگ بسیاری از طرف اعراب رفت. نمونه بارز آن درود گفتن ما است، که نخستین سخنی است که پس از دیدار یکدیگر بکار می‌بریم، و به جای درود سلام میگوییم، که این البته آنچنان جا افتاده است که تغییر آن بسیار دشوار است. نخستین بار که کشور ما نام باستانی خود، یعنی ایران، را مجددا بر خود گذاشت در زمان رضا شاه بود. ترقیات بسیار دیگری در زمان رضا شاه رخ داد، که امروزه شاه دوستان آنها را بر میشمرند. این به دلیل با سوادی رضا شاه نبود، بلکه کاملا عکس آن بود. رضا شاه، که به قُلدور شهرت یافته بود، کاملا بیسواد بود. شانسی که او آورد این بود که توانست در یکی از پایین‌ترین و ضعیف‌ترین حکومتهای ایران، یعنی سالهای آخرین حکومت قاجار، زمام امور را به دست بگیرد. نوگرایی‌هایی که در زمان او رخ داد، همه و بدون شک، به دست کسانی بود که او را شاه کردند، از جمله تیمورتاش. ا

چنانچه رسم آن زمان بود، پادشاهان دیکتاتور و خود مختار، پس از ثبات در سلطنت و پس از اعتماد به نفس در کنترل زمام امور، کسانی را که سلطنت خود را مدیونشان بودند، از بین میبردند. نمونه‌های آن را می‌توان از قائم مقام و امیر کبیر آغاز، و به هویدا خاتمه داد. شاید خانه نشین کردن موسوی توسط خامنه‌ای نیز بدین جهت باشد. کشتن تیمور تاش توسط رضا شاه صد البته در پی چنین روشی بود.ا

باید اذعان کرد که تیمور تاش بود که رضا شاه را واداشت که نام باستانی و پر افتخار ایران را روی کشور فارس، که عرب شده پارس بود، بگذارد. در پی چنین پنداری، تیمور تاش نام دختر خود را نیز ایراندخت گذاشت، که این نخستین باری بود که کسی چنین نامی را برای فرزند خود انتخاب میکرد. شاید در ایران باستان نیز چنین پدیده‌ای مرسوم بود، ولی با نابودی هر نوشتاری توسط اعراب، که از زمان ساسانیان و حکومتهای قبل از آنان باقی مانده بود، مدرکی نیست تا صحت و سقم این عقیده آشکار شود.ا

تیمورتاش متولد نردین خراسان می‌باشد. پدرش کریمداد نردینی، که از زمینداران بزرگ خراسان بود، او را عبدالحسین نامید. تیمورتاش سیزده سال داشت که پدرش او را برای تحصیلات نظامی به عشق‌آباد فرستاد. این باعث شد که علاوه بر تحصیلات نظامی، او زبانهای روسی و فرانسه را نیز بیاموزد.ا

در جریان مشروطه، تیمورتاش به صف مشروطه خواهان پیوست، بطوری که زمانی‌ که محمد علی‌ شاه قصد به توپ بستن مجلس را داشت، شجاعت تیمورتاش باعث جلوگیری از این امر شد، و این واقعه به شهرت او افزود.ا

در دومین دورهٔ مجلس شورای ملی‌، او به عنوان جوان‌ترین نماینده مجلس به نمایندگی‌ از مشهد انتخاب شد. از فعالیت‌های مهم او در مجلس می‌توان از برگرداندن حق انتشار اسکناس به ایران، که تا آن زمان دست خارجیان بود، فرستادن جوانان برای تحصیل به خارج از کشور، و لغو کاپیتولاسیون نام برد.ا

تیمورتاش در تغییر سلسله سلطنتی از قاجار به پهلوی بسیار موثّر بود. با راهنمائی‌های او، مرد بیسوادی همچون رضا شاه توانست قدرت سیاسی مملکت را به دست بگیرد. به این دلیل، در شش سال نخست سلطنت رضا شاه، قدرت واقعی‌ به دست تیمورتاش بود. بچه‌های تیمورتاش همبازی‌های فرزندان رضا شاه بودند، چنانکه زمانی‌ که رضا شاه ولیعهدش را به سوئیس فرستاد، تیمورتاش این وظیفه را به عهده گرفت و پسر خود، مهرپور، را نیز همراه او به سویس برد.ا

پس از چندی، تیمورتاش به قدرت خود غرّه گشت، و گرچه تمهیدات او برای کشور ارزشمند بود، ولی‌ ولخرجی و قمار و مشروب خواری او توانست به اندازه کافی‌ مدرک به دست دشمنانش بدهد که بتوانند بد گوئی‌هایشان را به عرض شاه برسانند. رضا شاه بیسواد هم او را به زندان انداخت و حتی خانوده‌اش را طرد کرد. البته به دلیل پافشاری تیمورتاش در گرفتن سهم بیشتری از درآمد‌های نفتی‌ از شرکت نفت انگلیس، آنها هم کوشش کردند که او را از جایگاه رفیعی که یافته بود پایین بکشند، که البته در این امر موفق بودند، و در نهایت بانیِ زندانی شدن و قتل او در زندان شدند.ا

متولد  ۱۲۶۰

قتل ۱۳۱۲

خواهر تیمورتاش بدری نام داشت. او نخستین زن دندان پزشک ایران بود، و تحصیلات دندان پزشکیش را در اروپا به پایان رسانده بود. نخستین مدرسه دندان پزشکی‌ را نیز او در ایران تاسیس کرد، و به او لقب مادر دندانپزشکی‌ دادند. ا

متولد  ۱۲۸۷

درگذشت ۱۳۷۴

دختر تیمورتاش، ایراندخت، شاعره بزرگی‌ بود. در تلویزیون ایران سریالی نمایش داده شد تحت عنوان "شبکه مخفی‌ زنان"، که در آن باران کوثری در نقش ایراندخت بازی‌ می‌کند.ا

مسعود بهنود در کتاب "سه زن" خود داستان زندگی‌ ایراندخت را به رشته تحریر در آورده است. ایراندخت دکترای خود را در فرانسه در رشته فلسفه به پایان رساند و آنچنان در رشته خود مهارت داشت که از سوربن پاریس جایزه گرفت. او همچنین موفق به دریافت لوژیون دنور یا نشان افتخار از دولت فرانسه شد.ا

متولد  ۱۲۹۵

درگذشت ۱۳۷۰

زمانی که ایراندخت از ایران خارج میشد، دختر خدمتکار ده ساله‌اش را، که نام او را به پارسا تغییر داده بود (و مونث پارس می‌باشد) نیز با خود برد. نه تنها این دختر در امور خانه به ایران کمک میکرد، بلکه ایران این دختر را مانند فرزند خود بزرگ کرد. در فرانسه او را به مدرسه فرستاد، و چون نشانه‌های علمی بسیاری در او دید، و متوجه شد که این دختر زبان فرانسه را به سهولت فرا گرفته و در سن پانزده سالگی دبیرستان را به پایان رسانده است، او را به دانشگاه فرستاد، و پارسا تحصیلات خود را تا درجهٔ دکترا ادامه داد. پارسا دستگاهی اختراع کرد که به برگشت گرم شدن کره زمین یاری میرساند (معضل گرمایش زمین که هم اکنون دنیا در پی یافتن راه حلی برای آن است)، و از آکادمی فرانسه چند جایزه گرفت.ا

ایراندخت تیمورتاش از پای ننشست تا قاتل پدرش را که به عراق فرار کرده بود یافت، و با پیگیری بسیار او را به ایران برای محاکمه باز گرداند. قاتل که به دکتر احمدی شهرت داشت و جلاد رضا شاه بود، در تهران به دار آویخته شد.ا

این بود مختصری از سرنوشت عبدالحسین تیمورتاش و خانوده‌اش. متاسفانه، تاریخ ایران مملوّ از خودکامگانی است که جز قدرت و ثروت به چیز دیگری نمی‌اندیشند. گاهی آنها تحت انقیاد قدرت‌های بزرگتری بوده‌ا‌ند، مانند رژیم آخرین شاه، و یا دریوزگانی هستند که به دلیل اعتقادات عامیانه مردم، چون مذهب، تنها به پُر کردن جیب خود و کشتار مردم می‌اندیشند. متاسفانه کشور ما هم اکنون در گرو چنین رژیم دهشتناکی است.ا