پیری و شکر

 ۱۱/۶/۲۰۲۵

آیا می‌خواهید روند پیری را تسریع کنید و به سلامت طولانی مدت خود آسیب بزنید؟ اگر چنین است، ما دقیقاً همان چیزی را که احتیاج دارید برای شما داریم!ا

جین دورین مکداول می‌گوید، پیری یک خیابان یک طرفه است و همه ما در مسیر آن سفر می‌کنیم. اما چه کاری می‌توان انجام داد، و چگونه و با چه وسیله‌ای می‌توان آن کار را کرد که روند این پیری کُند شود؟ پاسخ او بسیار ساده است! با متوقف کردنِ خوردنِ شکر. ا"توضیح: زمانی‌ که در این مقاله به قند و یا شکر اشاره می‌شود، منظور شیرین کننده‌هائی است که مادّهٔ اصلی‌ آنها قند و یا شکر می‌باشد. بنابراین، زمانی‌ که به یکی‌ از این دو عامل، یعنی‌ قند یا شکر، اشاره می‌شود، منظور هرکدام، و یا هر دو می‌باشد."ا

دکتر رابرت لاستیگ، متخصص غدد درون‌ریز و اعصاب، استاد بازنشسته طب اطفال و عضو موسسه مطالعات سیاست‌های بهداشتی در دانشگاه کالیفرنیا، سانفرانسیسکو، می‌گوید: «شکر عامل اصلی واکنش پیری است. هر چه بیشتر شکر بخورید، پیری سریع‌تر اتفاق می‌افتد. با افزایش سن، سلول‌های شما رو به زوال می‌روند، اما اگر مقدار زیادی شکر مصرف کنید، روند زوال آنها هفت برابر سریع‌تر می‌شود.»ا

بیایید این آمار را تکرار کنیم: خوردن مقدار زیادی قند و یا شکر باعث می‌شود بدن شما با سرعت هفت برابر سرعت طبیعی خود پیر  شود. همهٔ ما می‌دانیم که شکر برای دندان‌ها و دور کمر مضر است، و همچنین شکر در ابتلا به دیابت نقش اساسی‌ دارد. اما این تازه آغاز داستان  است. در مطالعه‌ای که ژوئیهٔ گذشته منتشر شد، محققان دانشگاه کالیفرنیا در سانفرانسیسکو، به بررسی سیصد و چهل و دو زن میانسال پرداختند و دریافتند که سلول‌ها، بافت‌ها، و سیستم‌های کلی‌ افرادی که رژیم غذائی کم شکر را دنبال می‌کردند، از نظر بیولوژیکی جوان‌تر از سن واقعی‌شان بودند. اما به ازای هر گرم شکر افزوده اضافی که افراد هر روز مصرف می‌کردند، حدود هفت روز از نظر سن بیولوژیکی پیرتر می‌شدند، صرف نظر از اینکه رژیم غذایی آنها در غیر این صورت چقدر سالم بود.ا

  الیسا اِپِل، معاون رئیس بخش روانپزشکی و علوم رفتاری دانشگاه کالیفرنیا در سانفرانسیسکو، و یکی‌ از نویسندگان "مطالعهٔ شبکهٔ بازِ جاما" در بیانیه‌ای گفت: «ما می‌دانستیم که سطوح بالای قندهای افزوده با بدتر شدن سلامت متابولیک و بیماری‌های زودرس احتمالاً بیش از هر عامل غذایی دیگر مرتبط است. اکنون می‌دانیم که پیری اپی‌ژنتیکی تسریع‌شده زیربنای این رابطه است و این احتمالاً یکی از راه‌های بسیاری است که مصرف بیش از حد قند و یا شکر طول عمر سالم را محدود می‌کند.»ا

پیری اپی‌ژنتیک، به چگونگی پیر شدن بدن شما بر اساس عوامل خارجی، که فرا‌تر از کثرت سن و سایر عوامل طبیعی می‌باشند، اشاره دارد. استرس، آلودگی‌ هوا، عدم ورزش و رژیم غذایی نامناسب، همگی از عوامل پیری اپی‌ژنتیک می‌باشند. اما شکر زیاد نیز می‌تواند به عنوان یک عامل و یا یک ابرقدرت افزوده، پیری را تسریع کند. بنابراین، هرچه شکر کمتری وارد بدن شود، نتیجهٔ بهتری حاصل می‌شود.ا

ا«قند افزوده» چیست؟ا

قندهایی که به طور طبیعی در میوه‌ها، سبزیجات، غلات و لبنیات وجود دارند، برای یک رژیم غذایی سالم ضروری هستند، انرژی را فراهم می‌کنند و به عنوان وسیله‌ای برای رساندن هزاران ماده مغذی موجود در این غذاها عمل می‌کنند. در واقع، مشخص شده است که آنها خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری‌های قلبی و حتی برخی از سرطان‌ها را کاهش می‌دهند.ا

از سوی دیگر، «قندهای افزوده» ترکیباتی هستند که انسان‌ها به غذای خود اضافه می‌کنند - از یک قاشق شکر در قهوه گرفته تا شیرین‌کننده‌های کارخانه‌ای که تولیدکنندگان برای افزایش طعم و  طولانی کردن مدت ماندگاری به غذاهای فرآوری‌شده اضافه می‌کنند. اینها قندهایی هستند که مضر هستند و پیری را تسریع می‌کنند. روی برچسب‌های مواد غذائی، اغلب موادی هستند که به حروف او، اس، سی‌، ختم می‌شوند، مانند شربت ذرت با فروکتوز بالا، ساکارز، دکستروز و مالتوز و غیره. شیرین‌کننده‌های «طبیعی» نیز می‌توانند همان اثرات افزایش‌ دهندهٔ سن را داشته باشند: به عنوان مثال، شکر نیشکر تقریباً به‌طور کامل ساکارز است، و آگاوه عمدتاً فروکتوز می‌باشد.ا

فروکتوز ممکن است از سایر مولکول‌های قند مضرتر باشد، زیرا در درجه اول توسط کبد متابولیزه می‌شود، جایی که به راحتی به چربی تبدیل می‌گردد. علاوه بر آن، در مقادیر بیش از حد، منجر به افزایش تجمع چربی و ایجاد جای زخم یا سوختگی در کبد می‌شود. اکنون تولیدکنندگان موظفند قندهای افزوده را روی برچسب‌های مواد غذایی ثبت کنند، بنابراین اگر محصولی حاوی قند مضر باشد، می‌توان به راحتی از آن مطلع شد.ا

به قندهای افزوده همانطور فکر کنید که به الکل فکر می‌کنید. بدین معنا که میزان آسیب به بدن شما متناسب با میزان مصرف شماست، چیزی که دانشمندان آن را «وابسته به مقدار مصرف» می‌نامند. لاستیگ می‌گوید هر گرم قند به نوعی با بدن شما تعامل دارد، اما این تأثیر تجمعی است که بیشترین آسیب را نشان می‌دهد و پیری را تسریع می‌کند.ا

واقعاً قند با بدن شما چه می‌کند؟

مونیکا سرا، مدیر متخصّص علمی در مؤسسه ملی امور سالخوردگان، بر این عقیده است که: «زمانی‌ که  مولکول‌های قند به پروتئین‌ها و لیپیدها در بدن متصل می‌شوند، ترکیبات مضری به نام محصولات نهایی گلیکاسیون پیشرفته تشکیل می‌دهند. این ترکیبات در بافت‌ها تجمع می‌یابند، انعطاف‌پذیری و شکل پذیری آنها را کاهش می‌دهند، التهاب را افزایش می‌دهند و استرس اکسیداتیو در سلول‌ها ایجاد می‌کنند که همه اینها باعث بیماری می‌شوند. در رگ‌های خونی و شریان‌ها، می‌توانند خطر بیماری قلبی یا سکته مغزی را نیز افزایش دهند. همچنین در کلیه‌ها، می‌توانند به مقاومت به انسولین کمک کنند، و در پوست می‌توانند کلاژن را کاهش دهند و پیر نمودی یا پیری در ظاهر را افزایش دهند.»ا

سرا می‌گوید: «آنها به شکلی منفی بر هر بافتی و در تمام طول عمر شما تأثیر می‌گذارند، و به همین دلیل است که ما سعی می‌کنیم بر عادات سالم در دوران کودکی تأکید کنیم. گرچه با افزایش سن و در زمانی‌ که انعطاف‌پذیری کمتری دارید، می‌توانید تاثیر این انتخاب‌های غذائی را ببینید.»ا

اینجاست که فروکتوز بدترین آسیب خود را وارد می‌کند. لوستیگ می‌گوید: «هر بار که گلوکز یا فروکتوز به پروتئینی متصل می‌شوند، یک رادیکال اکسیژن تولید می‌کنند. اگر بدن شما رادیکال‌ها را سریع‌تر از آنچه بتوانید آنها را خاموش کنید، تولید کند، سلول‌های شما آسیب می‌بینند و در نهایت می‌میرند. فروکتوز باعث می‌شود که واکنش هفت برابر سریع‌تر رخ دهد و  یکصد برابر گلوکز رادیکال اکسیژن تولید ‌کند. هر بار که این فرآیند رخ می‌دهد، شما سریع‌تر پیر می‌شوید.»ا

چگونه قند شما را پیر می‌کند؟

دوروتی چیو، محقق فوق دکترا در مرکز سلامت یکپارچه اوشر، و یکی از نویسندگان این مطالعه، می‌گوید: «قند بار بیشتری را بر بدنی که از قبل در حال پیر شدن است، وارد می‌کند. همچنین قند یا شکر،  افزایش سن ما را در معرض خطر بیشتری برای بیماری قرار می‌دهد، اما قند مثل خامه روی کیک است».ا

در زیر، لیستی از کارهائی که قند می‌تواند انجام دهد آمده است:

افزایش خطر زوال عقل

سرا می‌گوید مصرف بیش از حد قند می‌تواند التهاب را افزایش داده و سد خون زُدایی مغز را تضعیف کند، که در نهایت می‌تواند باعث  و یا محرک تنزل شناختی‌ انسان شود. در یک مطالعه، محققان دریافتند که در بزرگسالان مسن (میانگین سنی هفتاد و نُه سال)، مصرف بیشتر قند ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل را در مراحل بعدی زندگی دو برابر کند. پوجا آگاروال، استادیار پزشکی داخلی در مرکز بیماری آلزایمر راش در مرکز پزشکی دانشگاه راش و نویسنده اصلی این مطالعه، می‌گوید: «افرادی که در معرض بیشترین خطر هستند، سی‌ و دو درصد از کالری خود را از قند دریافت می‌کنند، در حالی که گروه کم خطر تنها هفده درصد از کالری خود را از قند دریافت می‌کنند. این مطالعه به ما می‌گوید که مصرف قند یا کالری بیشتر از قند ممکن است بر خطر ابتلا به زوال عقل تأثیر بگذارد.»ا

افزایش قطر شکم

 وقتی قند اضافی می‌خورید، کبد شما ترکیب فروکتوز را متابولیزه کرده و آن را به چربی تبدیل می‌کند که در کبد تجمع می‌یابد. وقتی کبد شما چربی اضافی را به جای سوزاندن به عنوان انرژی ذخیره می‌کند، وزن شما افزایش می‌یابد. تجمع چربی می‌تواند منجر به افزایش کلسترول، مقاومت به انسولین و بیماری‌های قلبی و عروقی شود.ا

اختلال در تغذیهٔ مرتب

 آلیس اچ. لیختنشتاین، دانشمند ارشد مرکز تحقیقات تغذیه انسانی ژان مایر در دانشگاه تافتس، در مورد پیری می‌گوید: «با افزایش سن، نیاز ما به کالری کاهش می‌یابد، بنابراین برای حفظ وزن بدن باید کمتر غذا بخوریم. علاوه بر آن، مصرف رژیم غذایی سرشار از قند، گنجاندن غذاهای سالم به اندازه کافی را برای ایجاد تعادل بین نیازهای کالری و تأمین نیازهای غذایی چالش‌برانگیز می‌کند.»ا

آسیب‌های کبدی

 مصرف زیاد قند، به ویژه فروکتوز، می‌تواند منجر به یک بیماری، یعنی‌ کبد چرب غیرالکلی شود، که در آن مقدار  چربی بیش از اندازه در کبد ایجاد می‌شود، که با خطر ابتلا به سرطان کبد مرتبط است.ا

افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزی

 قند اضافه شده می‌تواند فشار خون شما را بالا ببرد، التهاب مزمن را تشدید کند و سطح «تری گلیسیرید» را، که نوعی چربی است که در جریان خون تجمع می‌یابد و  در تسریع خطر ابتلا به بیماری قلبی عامل مهمی‌ است، افزایش دهد. مصرف بیش از حد قند به شریان‌ها آسیب می‌رساند و به قلب فشار وارد می‌کند.ا

افزایش خطر ابتلا به دیابت

 شکر باعث افزایش سریع سطح قند خون می‌شود که می‌تواند به مقاومت به انسولین، که پیش‌ساز دیابت نوع دو است، کمک کند و سایر بیماری‌های مزمن عمده را در بزرگسالان مسن‌تر ایجاد کند. اِپِل از دانشگاه ایالتی سن‌فرانسیسکو می‌گوید: علاوه بر پیری و استرس، شکر «می‌تواند حساسیت به انسولین را مختل نماید و از طریق مسیرهای مختلف، پیری را در سیستم‌های بدن تسریع کند. این یکی از مهم‌ترین معیارهای سلامت و پیری است.»ا

بدتر شدنِ علائم یائسگی

 زنان یائسه به دلیل کاهش سطح استروژن و پروژسترون و مقاومت بیشتر به انسولین، در برابر اثرات قند آسیب‌پذیرتر هستند. برخی مطالعات نشان می‌دهد که سطح بالای قند نیز با گُر گرفتگی بیشتر (داغ شدنِ شدید) در زنان یائسه مرتبط است. علاوه بر این، افزایش ناگهانی قند خون و افت شدید و ناگهانی آن نیز میتواند به همین دلیل باشد. اِپِل می‌افزاید: «منطقی است که نتیجه بگیریم کاهش قند ممکن است به کاهش گُر گرفتگی (داغ شدنِ شدید) در برخی افراد کمک کند، اما این موضوع هنوز آزمایش نشده است.»ا

 تسریع در احتمال از دست دادن دندان

 شکر می‌تواند رشد باکتری‌ها را در دهان تقویت کند که به نوبه خود می‌تواند اسیدی تولید کند که این اسید، مینای دندان را از بین می‌برد و باعث ایجاد حفره می‌شود. شکر اضافی همچنین می‌تواند باعث التهاب لثه شود، که منجر به تحلیل لثه و از دست دادن دندان می‌شود.ا

نکته آخر

 زیاده‌روی گاه به گاه در مصرف قند مضر نیست، اما لیختنشتاین می‌گوید: «در انتخاب خود وسواس به خرج دهید، و فقط زمانی که گزینه کاملاً مورد علاقه شماست، از این حس خود پیروی کنید.» پس بله، یک تکه کیک تولد بخورید. اما هر روز مهمانی نگیرید!ا

خوراکی‌هائی که در آنها شکر افزوده در کمین است

بخش زیادی از شکری که می‌خوریم از بستنی و کیک نمی‌آید. این شکر از غذاهای روزمره‌ای می‌آید که ما آنها را با شیرینی مرتبط نمی‌دانیم. طبق گفته مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، در اینجا فهرستی (بخشی) از منابع پنهان شکر آورده شده است:ا

 

چاشنی‌ها، مانند شیرهٔ گوجه (کچ‌آپ) و سُس سالاد

 

سُس‌ها، مانند سُس ماکارونی‌ و سُس باربکیو

 

ماست‌های طعم‌دار، بخصوص ماست کم‌چربی

 

گرانولا، بلغور جو دوسر و صبحانه فوری (سریال)ا

 

کرهٔ غلّات، مانند کرهٔ بادام زمینی